انحصارگرایی به سبک مدیران نامرئی روبیکا

«مدیر محترم مدرسه همراه اول در راستای حمایت از شبکه اجتماعی دانش آموزی (شاد) هفت سیمکارت رایگان با اینترنت نامحدود ویژه استفاده در پیام رسان روبیکا برای شما و معلمان جهت تسهیل ارتباط با دانش آموزان درنظر گرفته است. جهت دریافت بسته هدیه پس از انتخاب روبیکا در سامانه سناد به دفاتر همراه اول به آدرس ذیل مراجعه کنید»؛ این متن پیامکی است که روبیکا در روزهای اخیر برای مدیران مدرسه ارسال کرده است.

یکی از مسئولان مدارس با انتشار اسکرین شات از متن این پیامک و انتشار آن در توئیتر به این موضوع اعتراض کرده و نوشته است: روبیکا مرزهای نقص حریم خصوصی و دسترسی به داده های دولت را جا به جا کرده است. به مدیران مدارس پیامک زده تا آنها را با اینترنت رایگان جذب کند.

او در ادامه از وزرای ارتباطات و آموزش و پرورش پرسیده آیا سایر شرکت ها نیز می توانند از دیتابیس آموزش و پرورش استفاده تجاری کنند؟

بعد از انتشار این خبر و واکنش منفی کاربران به انحصارگرایی روبیکا و همچنین دسترسی مدیران این اپلیکیشن به اطلاعات خصوصی مسئولان مدارس امیر نظامی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات نیز وارد میدان شد و او نیز واکنش نشان داد. ناظمی در توئیتی با تاکید بر اینکه «مهمترین اصل شکل گیری هر بازاری رقابت است» نوشت: انحصارگری با استفاده از شرایط خاص و حذف رقیب از طریق امکانات خاص، همان مشکل ساختاری در اقتصاد ایران و اکوسیستم استارتاپی است.

او در ادامه به نکته مهمی اشاره کرد که سال 97 نیز از زبان وزیر ارتباطات شنیده شده بود. ناظمی نوشته او نیز هنوز سهام داران روبیکا را نمی شناسد اما خوب است هر کسی مالک این اپلیکیشن است پاسخ مناسبی به ابهام های وارد شده داشته باشد.

سهام داران روبیکا چه کسانی هستند؟

روبیکا اپلیکیشنی است که به همان سرعتی که متولد شد، رشد هم کرد. نوروز 97 مخاطبان تلویزیون هر شبکه ای می زدند با تبلیغات این اپلیکیشن مواجه می شدند. همان سال شخصیت های محبوب سریال پایتخت نیز برای روبیکا سنگ تمام گذاشتند و برای آن تیزر تبلیغاتی هم رفتند.

به سرعت دیگر برنامه های پرمخاطب تلویزیون همچون دورهمی، خندوانه، ماه عسل، فوتبال برتر، فرمول یک، کودک شو و عصر جدید هم به محلی برای تبلیغات و جذب مخاطب برای این اپلیکیشن تازه متولد شده، تبدیل شدند. رایگان بودن اینترنت موبایل، مشاهده رایگان فیلم، امکان گوش دادن رایگان به موسیقی، امکان دسترسی به آموزش‌های رایگان، ارائه خدمات پرداختی، ارائه خدمات پرداختی، پخش آنلاین و آفلاین برنامه‌های تلویزیونی از جمله امکانات و قابلیت‌های گسترده‌ای این اپلیکیشن نوپا بود.

گرچه اصولا روال این است که وقتی کسب و کار اینترنتی شروع بکار می کند ابتدا خود را برای مخاطبانش معرفی و اطلاعاتی در اختیار آنان قرار می دهد تا جلب اعتماد کند اما آغاز بکار روبیکا پر از ابهام بود. اینکه سهام داران آن چه کسانی هستند؟ چرا یک اپلیکیشن تازه متولد شده تا این حد در صداوسیما تبلیغات می شود و چگونه توانسته همه برنامه های پرمخاطب را در انحصار خود درآورد و همچنین امنیت آن، سوال هایی بود که افکار عمومی و حتی بسیاری از مسئولان دولتی از گردانندگان نامرئی این اپلیکیشن داشتند. سوال هایی که همچنان با گذشت دو سال بدون پاسخ مانده است و حتی مسئولان در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم پاسخی برای آن ندارند.

گرچه روبیکا بدون سروصدا کارها را پیش می برد بدون اینکه نشانی از مالکانش دهد اما اطلاعاتی درباره گردانندگان نامرئی این اپلیکیشن وجود دارد.

طبق برخی از اطلاعات موجود شرکت طراح این اپلیکیشن به نام شرکت فناوران نوین هوشمند پارسی ثبت ‌شده است که البته هیچ اطلاعات مشخصی از مالکان و سرمایه‌گذاران آن (خصوصی، دولتی یا عمومی) در دست نیست. تنها اسم سه فرد حقیقی (فرشاد اصلانی، سحر کاکاوند و وحید جعفری) به چشم می خورد که مشخص نیست چه کسانی هستند. به ویژه آنکه این ابهام را بیشتر می کند چطور سه جوان بی نام و نشان توانسته اند با چنین سرعتی آنتن ها تبلیغات و برنامه های پرمخاطب تلویزیون را برای خود کنند وعلاوه بر این رانت اطلاعاتی که دارند را از کجا به دست آورده اند؟!

از شرکت توسکا نیز به عنوان یکی از شرکت هایی نام برده می شود که روبیکا را با عنوان رسانه اول یا در حقیقت یک VOD معرفی کرده و از ایام نوروز 97 مهم‌ترین باکس‌های تبلیغاتی فضای دیجیتال خود را به آن اختصاص داد. بر اساس گزارشی که سایت جماران منتشر کرده یکی از مالکان شرکت توسکا ستاد اجرایی فرمان امام است. همین مساله احتمال اینکه سهام داران روبیکا نیز این ستاد باشد را قوت بخشید. چرا که قدرتمند شدن یک اپلیکیشن و رانت اطلاعاتی که در دست داشت جز با ارتباطش با یک نهاد حکومتی توجیه پذیر نبود. با این حال این ارتباط تکذیب شده و همراه اول به عنوان یکی از مالکان توسکا و همچنین اپراتور حامی روبیکا اعلام کرده است که ستاد اجرایی فرمان امام هیچ گونه مدیریت، مالکیت و انتفاعی در توسکا و اپلیکیشن روبیکا ندارد. بعد از آن هم همچنان اطلاعاتی درباره مدیران این اپلیکیشن وجود ندارد.

امروز نیز که روبیکا با استفاده از شرایط کشور و نیاز دانش آموزان و معلمان به برقراری رابطه دوسویه اینترنتی، با ارائه بسته های جذاب قصد دارد نبض بازار آموزش مجازی را هم به دست گیرد، همچنان قرار نیست از سهام داران آن رونمایی شود.

گذشته از اینکه این اپلیکیشن چرا و به چه مجوزی باید به اطلاعات نظام آموزشی کشور از جمله شماره تماس مسئولان مدارس دسترسی داشته باشد، این سوال مطرح است آیا قرار است نظام آموزش مجازی کشور هم مانند صداوسیما به انحصار اپلیکیشنی درآید که هیچ کس از جمله بالاترین مقام وزرات ارتباطات نمی داند مالکان آن چه کسانی هستند؟